فصلی نو در روابط راهبردی ایران و روسیه

ابتکار کمربند و جاده یا همان احیای جاده ابریشم با مشارکت ده‌ها کشور به عنوان مهم‌ترین کریدور دنیای آینده، شاهرگ اقتصاد جهانی است که پمپاژ خون در آن توسط قلب تپنده چین، روسیه، هند و ایران صورت خواهد گرفت.

صالح اسکندری، کارشناس مسائل سیاسی در یادداشتی برای خبرگزاری فارس نوشت: روابط راهبردی ایران و روسیه با سفر آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان به مسکو به دعوت رسمی همتای ایشان «ولادیمیر پوتین»، وارد فصل جدیدی در نقشه راه نگاه به شرق در دیپلماسی جمهوری اسلامی می‌شود. بعد از سفر  آیت‌الله رئیسی به روسیه، پوتین، روز ۱۵ بهمن‌ماه به چین سفر می‌کند و با «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهوری  چین در پکن، دیدار خواهد کرد و اجلاس سران این دو کشور برگزار می‌شود.

 سفر فوق‌العاده مهم و حیاتی آیت‌الله رئیسی با تغییر دولت در ایران، در عصر جابجایی صفحات تکتونیکی در جغرافیای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دنیای چندقطبی هزاره سوم و “رستاخیز آسیا”، بیش از آنکه بر روابط و معادلات بین دو کشور مؤثر باشد، پرده‌برداری از نظم نوین جهانی با محوریت قاره آسیا و خیزش شرق است. بر اساس اغلب برآوردهای صورت‌گرفته، چینی‌ها در سال ۲۰۳۰ میلادی و چه‌بسا زودتر از آن، با بیش از ۳۵ هزار میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، رتبه نخست جهان را خواهند داشت و از آمریکایی‌ها پیشی خواهند گرفت و هندی‌ها با بیش از ۱۵ هزار میلیارد دلار، به رتبه سوم جهان می‌رسند. روسیه نیز با حدود ۵ هزار میلیارد دلار در رتبه ششم دنیا خواهد بود‌.

پیمان شانگهای اگرچه ویترین اقتصادی دارد اما در رستاخیز آسیا مانند پیمان آتلانتیک شمالی جنبه‌های نظامی و امنیتی آن، روز به روز  پررنگ‌تر خواهد شد. ابتکار کمربند و جاده یا همان احیای جاده ابریشم با مشارکت ده‌ها کشور به عنوان مهم‌ترین کریدور دنیای آینده، شاهرگ اقتصاد جهانی است که پمپاژ خون در آن توسط قلب تپنده چین، روسیه، هند و ایران صورت خواهد گرفت. 

البته سفر آیت‌الله رئیسی، در حوزه روابط دوجانبه ایران و روسیه نیز دستاوردهای تاریخی به همراه خواهد داشت. اگرچه هنوز مشخص نیست که توافق‌نامه جامع ۲۰ ساله ایران و روسیه در این سفر امضاء شود اما دو کشور با تأکید بر منافع مشترک، بخصوص صادرات مشترک گاز به اروپا و سایر محورهای همکاری فی‌مابین در حوزه انرژی، آینده معادلات انرژی در منطقه اوراسیا را رقم خواهند زد. روس‌ها بارها اعلام آمادگی کرده‌اند که حاضرند تا ۵۰ میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کنند.

روس‌ها همچنین در حوزه همکاری‌های هسته‌ای، علاوه بر ساخت رآکتورهای هزارمگاواتی، بارها اعلام آمادگی کرده‌اند که حاضرند در شهرهای ساحلی ایران در سواحل مکران و کرانه‌های خلیج فارس، رآکتورهای ۱۰۰ و ۳۵ مگاواتی آب‌شیرین‌کن نصب کنند و فناوری آن را هم به ایران منتقل کنند که نیاز برق و آب شیرین شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر را در جنوب ایران برطرف خواهد کرد.

همکاری در توسعه خطوط ریلی بخصوص تکمیل خط راه آهن سن‌پترزبورگ-چابهار در مسیر کریدور شمال به جنوب و همکاری در تأسیس راه‌آهن رشت-آستارا و…، دست‌کم ۴۰ درصد در هزینه و زمان حمل کالا از شمال به جنوب و یا از جنوب به شمال صرفه‌جویی می‌کند.

علاوه بر این، عملیاتی‌شدن پیمان پایه پولی دوجانبه، راه‌اندازی شبه‌سوئیفت و عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی میان‌دولتی اوراسیا، می‌تواند افق روشن‌تری را در تقویت همکاری‌ها در آینده نزدیک نوید دهد.

روس‌ها در مذاکرات اخیر جمهوری اسلامی با کشورهای ۴+۱ در موضوع لغو تحریم‌ها، همکاری‌های سازنده‌ای داشته‌اند و حتماً در سفر رئیس جمهور بر راهبرد مشترک دو کشور در موضوع هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، تأکید مجدد خواهد شد.

همکاری‌های منطقه ای تهران و مسکو به‌منظور تأمین ثبات و امنیت در منطقه قفقاز، سوریه، عراق، قزاقستان و…، با این سفر، تعمیق و اشتراکات، تقویت خواهد شد.

اما در این بین، از رقابت‌های چین و روسیه در توسعه نفوذ به غرب و جنوب یعنی ماورای ایران، نباید غافل شد و این دو کشور باید بپذیرند که کلیددار منطقه هارتلند، جمهوری اسلامی ایران است و روسیه و چین نیز می‌دانند تنها در صورت تأمین منافع ایران، اجازه حضور در ماورای ایران به این دو کشور داده خواهد شد‌.